مرغ گران‌تر است یا تخم‌مرغ؟
افزایش قیمت نهاده هزینه تولید را افزایش داده و تولیدکنندگان مجبورند برای داشتن حاشیه سود یا فرار از ضرر و زیان، محصول خود را به قیمت بالاتری بفروشند
۹۹، سال تنش و در کل سال متفاوتی برای قیمت تخم‌مرغ بود. در فروردین‌ماه برخلاف روتین همه سال‌ها قیمت‌ها به ازای هر کیلوگرم تا ۷۷۰۰تومان بالا رفت اما یک‌ماه بعد کاهش یافت و به ۶۴۰۰تومان اما در نهایت در تیرماه با جهشی تاریخی قیمت به ۱۳هزار و ۳۰۰تومان و در شهریور به ۱۵هزار و ۷۰۰تومان رسید. تخم‌مرغ پاییز ۹۹را با کیلویی حدود ۱۷هزار تومان آغاز کرد. آشفتگی بازار نهاده‌های دامی باعث شد مرغداران برای تامین خوراک طیور به بازار آزاد مراجعه کنند؛ بازاری که خوراک دام را گاه با سه‌برابر نرخ دولتی می‌فروشد، آن هم درحالی‌که تمامی نهاده‌های دامی با ارز دولتی وارد می‌شوند. این مسئله قیمت تمام‌شده تخم‌مرغ را بالا برد و در زمستان سال گذشته به کیلویی ۱۸هزار تومان یا به بیانی دیگر برای هر شانه نزدیک به ۴۰هزار تومان رسید. البته اواخر ۹۹قیمت این کالای مهم کاهش یافت. همینطور توزیع منوط به بسته‌بندی شد و تخم‌مرغ بسته‌بندی شده با نرخ مصوب کیلویی ۱۴هزار تومان فروخته شد. یکی از دلایل گرانی‌های سال ۹۹علاوه بر مشکلات همیشگی تولیدکنندگان و خرید گران نهاده‌های دامی، شایعه شیوع بیماری نیوکاسل در مرغداری‌ها بود که بر عرضه تخم‌مرغ تأثیر گذاشت. همچنین صادرات تخم‌مرغ هم از دیگر دلایل افزایش قیمت در بازار بود که تا حدودی تحت کنترل درآمد.
در فروردین ۱۴۰۰هم قیمت هر کیلوگرم تخم‌مرغ درب مرغداری به ۱۲هزار تومان رسید که به‌گفته رئیس هیأت مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار استان تهران ۲هزار تومان کمتر از نرخ مصوب و ۶هزار تومان از قیمت تمام‌شده تولید کمتر بود. قیمت تخم‌مرغ در اواسط اردیبهشت امسال در کشور به‌طور میانگین به ازای هر کیلوگرم ۱۰هزار و۲۰۰تومان رسید که ۴هزار تومان زیر نرخ مصوب بود. در اوایل خرداد با کمی افزایش نرخ درب مرغداری‌ها به ازای هر کیلوگرم به ۱۱هزار تومان رسید و با اتمام‌ماه مبارک رمضان و افزایش جزیی مصرف، قیمت تخم‌مرغ بین ۴۰۰تا ۵۰۰تومان افزایش یافت اما اواخر خرداد قیمت درب مرغداری‌ها به ۱۵هزار و ۳۰۰تا ۱۵هزار و ۴۰۰تومان رسید. دلایل این گرانی هم این بود که دولت به مرغ‌های با سن بالای ۹۰هفته نهاده نمی‌داد و با توجه به شرایط تولید و بازار نهاده، تولیدکنندگان نیز مرغ‌های بالای ۹۰هفته را به کشتارگاه می‌فرستادند؛ ضمن اینکه به‌دلیل شرایط تولید و زیان شدید تولیدکنندگان، آنان مرغ‌های با سن کمتر و حدود ۸۵هفته را نیز به کشتارگاه فرستادند. فقط در اردیبهشت‌ماه ۲تا ۲٫۵میلیون قطعه مرغ به کشتارگاه رفت که موجب کاهش تولید تخم‌مرغ شد. برنامه‌ریزی نادرست دولت از دی‌ماه منجر به کاهش جوجه‌ریزی ۸تا ۹میلیون قطعه شد که این امر تولید را تحت‌تأثیر قرار داد. کمبود جوجه یک روزه تخم‌گذار در مرداد موجب شد تا قیمت هر کیلوگرم تخم‌مرغ درب مرغداری به ۱۷۳۰۰تومان برسد.
گرچه این افزایش قیمت‌ها هنوز هم نتوانسته ضرر و زیان تولید را کاهش دهد و تولیدکنندگان خواستارند که قیمت مصوب به کیلویی ۱۸هزار تومان برسد. با اینکه قیمت تمام‌شده تولید یک کیلوگرم تخم‌مرغ برای تولیدکنندگان حدود ۱۸۳۰۰تومان است اما آنها مجبور با قیمت مصوب سال گذشته یعنی ۱۴هزار تومان تولیداتشان را عرضه کنند. درحالی‌که افزایش ۴۰درصدی دستمزد و حقوق در سال‌جاری، افزایش قیمت ریزمغذی متیونین، افزایش قیمت نهاده‌های دامی موجب شده تا هزینه‌های تولید سرسام‌آور شود. در این بین نهاده‌های خوراک دام و طیور به نرخ دولتی به‌دست تولیدکنندگان نمی‌رسد و مرغداران مجبورند برای رفع کمبود نهاده به بازار آزاد مراجعه کنند. افزایش قیمت نهاده هزینه تولید را افزایش داده و تولیدکنندگان مجبورند برای داشتن حاشیه سود یا فرار از ضرر و زیان محصول خود را به قیمت بالاتری بفروشند. هم‌اکنون براساس نرخنامه هر کیلوگرم تخم‌مرغ در میادین میوه و تره‌بار با قیمت ۱۶هزار و۹۰۰تومان و هرشانه ۳۰عددی تخم مرغ حدود ۴۵هزارتومان به فروش می‌رسد.
قیمت در اقتصاد یک علامت راهنماست که به تولیدکننده می‌گوید چه چیزی تولید کند و به چه اندازه. وقتی قیمت بازار با نوسانات شدید همراه باشد و از طرف دیگر سرکوب قیمت (ستادتنظیم بازار) وجود داشته باشد، برنامه‌ریزی تولید را برای مرغدار صد چندان مشکل‌تر می‌کند. اینکه قیمت تخم‌مرغ در بازار چقدر سهم تولید و چقدر سهم عوامل بازار و فروش است نیازمند سیستم تعیین قیمت تمام‌شده تخم‌مرغ (حسابداری و اقتصادی) در طول زنجیره ارزش تخم‌مرغ برای کانون‌های عمده تولیدکننده در کشور است. اگر بخواهیم سیاستگذاری برای کاهش قیمت تمام‌شده داشته باشیم در وهله اول نیاز به طراحی و اجرایی کردن سیستم تعیین قیمت تمام‌شده است که با ورود آمار مورد نظر محاسبات صورت گرفته و با روزآمدی آن می‌توان به سرعت تغییرات قیمتی را رصد و پایش و برای شوک‌های قیمتی بموقع و در جای مناسب (کدام منطقه تولید) تصمیم‌سازی کرد. به‌نظر می‌رسد نخستین گام برای سیاستگذاری و راهبری حاکمیت درخصوص زنجیره ارزش تخم‌مرغ همین شفافیت و واقعی بودن اطلاعات و در کنار آن محاسبه و تحلیل شاخص‌های مورد نیاز است زیرا بدون آمار و اطلاعات نمی‌توان سیاست مناسب را اعمال کرد. نکته مهم دیگر در بخش حاکمیت مربوط به تولید، ارائه حمایت‌های هوشمند به تولیدکننده است و افزایش کارآمدی سیاست‌های مزبور. هوشمند از این منظر که قابل ردگیری و پایش باشد اینکه چه سیاست حمایتی، با چه هزینه اجرایی و مدیریتی به چه افرادی برای چه هدفی تخصیص داده شده و اثربخشی آن مشخص شود و اگر سیاست ناکارآمد بوده سریع در جهت کارآمدی یا حذف سیاست مزبور و جایگزینی سیاستی دیگر اقدام شود. همچنین برای حمایت از تولید تنها به یک ابزار سیاستی بسنده نکرده و بسته حمایتی با هدف هم افزایی و کارآمدی بیشتری درنظر گرفته شود. نمونه بارز آن تخصیص ارز یارانه‌ای به نهاده‌های تولیدی تخم‌مرغ است که به‌دلیل نبود هوشمندی و شفافیت اطلاعات، تولیدکننده مجبور به خرید نهاده از بازار آزاد شده است. این هوشمندی و شفافیت اطلاعات ضرورت حمایت مؤثر است که از فساد و رانت جلوگیری می‌کند. از طرفی بخشی از قیمت بازار سهم عوامل توزیع و فروش در زنجیره ارزش است و تورم و گرانی هزینه‌های این بخش بر قیمت بازار تأثیر‌گذار است. افزایش شدید قیمت هر شانه کاغذی تخم‌مرغ، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، افزایش اجاره مغازه خرده‌فروشی، افزایش هزینه آب و برق و سوخت، افزایش هزینه فرصت سرمایه، افزایش هزینه نیروی کار و سایر هزینه‌های مربوط به بسته‌بندی، توزیع و فروش که بر قیمت بازار تأثیر‌گذار است و ضرورت دارد در زنجیره ارزش تخم‌مرغ به آن توجه شود و سیاست‌های حمایتی هوشمند و کارآمد به‌صورت یک بسته سیاستی برای بازیگران زنجیره ارزش درنظر گرفته شود. راه دیگر برای حاکمیت آن است که نه حمایتی از تولیدکننده کند و نه قیمت مصوب و دستوری تعیین کند و تولیدکننده براساس قیمت واقعی تولید خود را به بازار عرضه کند و حاکمیت یارانه به مصرف‌کننده پرداخت کند.
منتشر شده :همشهری – ۱۵شهریور ماه ۱۴۰۰ 🇮🇷
https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/139704/
نوشتن نظر