تنوع زیستی کشاورزی : دسترسی به بذر و امنیت غذایی

✍️یک موضوع جدید مرا فراخواند ” تنوع زیستی کشاورزی : دسترسی به بذر و امنیت غذایی ” . بانو دکتر رضوی مرا به  بازدید و نشست تخصصی دعوت نمودند . ۲۴ خرداد ماه در شیراز بازدیدی از مزارع که تنوع زیستی را در تولید گندم  دیم با همکاری مؤسسه توسعه پایدار و محیط زیست (سنستا)  عملیاتی ساخته ، داشتیم  و روز ۲۵ خردادماه نشست تخصصی با حضور کارشناسان و محققان برگزار شد.

✍️مؤسسه توسعه پایدار و محیط زیست یک سازمان مردم نهاد غیر انتفاعی است که بر پایه توسعه پایدار جوامع محلی و مردمان بومی بر اساس فرهنگ، هویت و زیست بوم خودشان و دفاع از حقوق مردمان بومی، استوار است. منطقه اصلی فعالیت سنستا ایران و آسیای غربی و مرکزی است. این موسسه در سال ۱۳۵۸پس از پیروزی انقلاب اسلامی با نام مشابهی به ثبت رسیده بود که به علت تغییر زمینه‌های کاری و نیازهای کشور در زمان سازندگی پس از جنگ تحمیلی، با نام مؤسسه توسعه پایدار و محیط زیست در سال ۱۳۷۰ به ثبت رسید. مؤسسه توسعه پایدار و محیط زیست عضو اتحادیه جهانی حفظ طبیعت (IUCN) و رابط منطقه‌ای غیردولتی برای تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF) و معاهده بیابانزدائی سازمان ملل (UNCCD-RIOD) است. همچنین این مؤسسه از سال ۱۳۸۰، میزبان کمیسیون سیاست‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی اتحادیه جهانی حفظ طبیعت (IUCN/CEESP) در ایران می‌باشد.  زمینه‌های کاری کمیسیون فوق عبارتند از: معیشت پایدار، همگردانی منابع طبیعی، امنیت زیست محیطی و تجارت و محیط زیست. زنده یاد دکتر محمد تقی فرور رئیس هیات مدیره سنستا بودند . روحشان شاد.( http://www.cenesta.org)

✍️آنچه در بازدید میدانی  منطقه مرودشت حاصل شد که به نژادی تکاملی در خصوص بذر  باعث ثبات عملکرد ، مقاومت در برابر  آفات و بیماریها و تغییرات اقلیم می شود .  به نژادی تکاملی  از سال ۲۰۰۶ در گرمسار و بعد کرمانشاه  در مزارع گندم و جو دیم شروع  شد و بعد در سال ۲۰۱۱ به فارس رسید . به نژادی تکاملی با ۱۶۰۰ رقم شروع شد  و جمعیت تکاملی برای هر منطقه حاصل شده است . دکتر سالواتوره چکرلی و  استفانیا گراندو ،محققان بین المللی و به نژادگر،  مدیریت  این پروژه  را به عهده دارند . از گندمهای تولید شده  تولید نان شده که مورد استقبال شدید مردم قرار گرفته است . در سمنان و کرمانشاه نانوایی راه اندازی شده است . مشاهدات میدانی نشان داد کشاورزان دیم کاری که از روش به نژادی تکاملی استفاده کرده بودند از عملکرد بالاتری نسبت به قبل برخوردار شده بودند . در حقیقت روش به نژادی تکاملی در صدد است عملکرد در واحد سطح دیم را افزایش دهد .

✍️شرایط مزرعه بسیاری از کشاورزان دیمکار از نظر حاصلخیزی و امکانات مدیریت زراعی و تنشهای غالب زیستی و محیطی همانند مزارع ایستگاههای تحقیقاتی که در آن برنامه به نژادی اجرا می گردد نیست. بنا براین ارقام اصلاح شده در ایستگاههای تحقیقاتی نیاز بسیاری از این کشاورزان را برطرف نمی کنند.برای چنین شرایطی یکی از روشهای بسیار آسان و موثر برنامه به نژادی تکاملی است که در آن مخلوط تعداد زیادی از لاینهای اصلاحی را به مقدار کم در اختیار کشاورزان قرار داده شد و از آنها خواسته شد که بر اساس تراکم بذر توصیه شده برای هر محصول بر اساس عرف منطقه ، مساحت مشخصی از مزرعه را به برنامه به نژادی تکاملی اختصاص دهند و بذر تکاملی را بر اساس روش مدیریت زراعی خود در این مساحت مشخص کشت نماید و چند سال کشت این بذر را تکرار نماید تا بر اساس انتخاب طبیعی و حتی انتخاب خود کشاورز از بین ارقام متنوع موجود در این مخلوط بذر، ارقامی از محصول در مزرعه باقی بماند که به شرایط محیطی و مدیریتی مزرعه کشاورزکاملا مناسب باشد. بعد از چند سال که کشاورز به این مخلوط سازگار به شرایط محیطی منطقه هدفش رسید، در صورت برتری آن نسبت به رقم زراعی که قبلاً کشت می کرد، بذر آنرا در سطح وسیعتر کشت می نماید واز مزایای تنوع ژنتیکی این مخلوط سازگار در مقابله با تنشهای زیستی و محیطی غالب موجود در منطقه بهره مند گردد. همچنین در این روش مصرف نهاده ها کاهش یافته که باعث پایین آمدن هزینه تولید می شود(رضایی و همکاران(۱۳۹۲) ،افزایش بهره وری در زراعت گندم دیم از طریق بهنژادی تکاملی،مشارکتی نقش به نژادی مشارکتی ازطریق کشاورزی پایدار در حفظ محیط زیست).

✍️به نظر می رسد با توجه به تجربیات جهانی و داخلی، به نژادی تکاملی  یکی از راهکارهای افزایش عملکرد زمینهای زراعی دیم با توجه به تغییرات اقلیم، بیماریها و آفات باشد.

#تنوع_زیستی_برای_توسعه_پایدار