?مفهوم جمعیت متناسب
?بخش سوم : مفهوم جمعیت متناسب
?اندیشه حدّ مطلوب جمعیت یا حدّ متناسب جمعیت((Optimum population از دیرباز مورد توجه اندیشمندان مختلف بوده است. مثلا افلاطون معتقد بود که بهترین رقم برای تعداد جمعیت میتواند نیازهای جامعه را چه در زمان صلح و چه در زمان جنگ تامین کند و همچنین موجب اجرای صحیح سیستم مالیاتها و تقسیم زمین بشود. ارسطونیز معتقد است که اگر تعداد ساکنین یک شهر محدود نشود فقر و گرسنگی پدید خواهد آمد. زیرا ازدیاد زمین و کالاها بهسرعت افزایش جمعیت نیست. بهنظر او زیبایی هر چیز بسته به تعداد و اندازه آن است. هر چیز که بیش از اندازه بزرگ یا کوچک باشد اثر و ماهیت خود را از دست میدهد و بیهوده میگردد.
?در قرون جدید نیز ژان ژاک روسو به مساله حدّ متناسب جمعیت توجه داشته است. او در کتاب قرارداد اجتماعی خود مینویسد:”خیلی مشکل است رابطه و نسبت ثابتی بین وسعت زمین و عدّه مردمی که میتوانند در آن بهسر برده رفع احتیاج همدیگر را بنمایند، معلوم کرد؛ زیرا از یک طرف جنس خاک، درجه حاصلخیز بودن آن، نوع محصولات، اثر آبوهوا در کشورهای مختلف متفاوت است و از طرف دیگر ساختمان بدنی و روحی مردمی که در آن کشورها بهسر میبرند باهم متفاوت است. چنانکه بعضیها با وجود اینکه در کشورهای حاصلخیز بهسر میبرند قانع هستند و زیاد مصرف ندارند، برعکس بعضی دیگر در ممالک فقیر زندگی میکنند و معهذا زیاد مصرف مینمایند”.
?به هر حال مجموع این نظرات و موافقتها و مخالفتهایی که با افزایش جمعیت بهعمل آمده است موجب گردیده است که نظریه حدّ متناسب جمعیت از قرن نوزدهم به این طرف مورد توجه و بحث و بررسی اقتصادانان و جمعیتشناسان واقع شود.حال باید ببینیم که منظور از جمعیت متناسب چیست؟
?جمعیت متناسب، جمعیتی است که به بهترین وجه، رسیدن به هدف یا هدفهای خاصی را ممکن میسازد. این هدفها برای هر جامعهای یکسان نیستند هرچند که آرمان همه مردم جهان “خوشبختی” است.
?لذا شاید بتوان این هدفها را به ترتیب زیر طبقهبندی کرد:
۱٫رفاه و بهزیستی انسانها
۲٫ازیاد و ثروت جامعه
۳٫اشتغال همه افرادی که در سن کار هستند.
۴٫قدرت
۵٫طول عمر و سلامتی بیشتر
۶٫تعادل خانوادگی
?بهطور کلّی باید تناسبی میان جمعیت و اقتصاد یک جامعه برقرار شود که از همه منابع موجود به بهترین وجه استفاده بهعمل آید تا بالاترین نتیجه حاصل گردد.
?از نظر جمعیتشناسان جمعیت متناسب عبارت است از ایجاد بهترین تعادل ممکن بین منابع و تعداد جمعیت. اما با توجه به اینکه امکانات طبیعی و اقتصادی کشورها متفاوت میباشد بنابراین حدّ متناسب جمعیت از کشوری به کشور دیگر یکنواخت نخواهد بود.
? بهطور کلّی میتوان گفت که حدّ مطلوب جمعیت برای کشوری مشخص عبارت از شمار مردمی است که با در نظر گرفتن امکانات طبیعی، مادّی، و فرهنگی آن کشور بتوانند در یک شرایط انسانی و قابلپسند زندگی کنند.
?آلفرد سووی مینویسد: «مفهوم میزان جمعیت متناسب هر چند مبهم است اما بهطور قطعی به این مساله که آیا افزایش جمعیت باعث فقر و یا ثروت میشود پاسخ میگوید و آن را اگر بالاتر از حدّی باشد موجب رونق و اگر پایینتر از آن باشد سبب تنگدستی میشمارد. البته چون هدف معلوم باشد (بیشتر هدف اقتصادی مورد نظر است) بهنظر میرسد که پیروان مکاتب مختلف در مفهوم جمعیت متناسب توافق دارند”.
? آلفرد سووی نیل به هدفهای زیر را برای حد متناسب جمعیت ذکر کرده است :”اشتغال کامل، زندگی طولانی و بهداشت خوب، دانش و فرهنگ و رفاه بهزیستی افراد”.از نظر اقتصادی جمعیت متناسب جمعیتی است که حداکثر درآمد فردی را در شرایط اقتصادی و اجتماعی معین تامین می کند .منظور از حد متناسب جمعیت تعیین بهترین آهنگ تغییرات جمعیت است . بدین سان مفهوم پویای حد متناسب جانشین مفهوم ایستای آن می شود .
✅منابع:بهنام، جمشید(۱۳۴۶)؛ جمعیتشناسی عمومی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، جلد دوم، ص۴٫
تمنا، سعید(۱۳۸۰)؛ مبانی جمعیتشناسی، تهران، دانشگاه پیام نور، ص۲۲۰٫
.سووی، آلفرد(۱۳۴۰)؛ مقدمه بر علم جمعیت، جمشید بهنام، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، ص۹۴-۹۳٫
میرزایی ، محمد(۱۳۷۲) ، حد متناسب جمعیت و ارتباط آن با وضعیت ایران، نامه علوم اجتماعی ، دوره ۷، شماره ۷ – شماره پیاپی ۱۱۹۱٫
??جمعیت متناسب برای توسعه??
نوشتن نظر