گستره مشاغل سبز
رویکرد سازمان بینالمللی کار توجه به اقتصاد سبز در ایجاد مشاغل سبز و کاهش بحران بیکاری در جهان است. توسعه مشاغل سبز در همه فعالیتهای اقتصادی ازجمله بخش کشاورزی، صنعت و خدمات مشاهده میشود. بخش کشاورزی هم در جستوجوی ایجاد مشاغل سبز و بهوجودآوردن فرصتهای شغلی برای کشاورزان و روستاییان و شهریهاست. درحالحاضر براساس آمار بانک جهانی حدود ٣٠,۵ درصد از اشتغال جهان در سال ٢٠١٠ به بخش کشاورزی اختصاص دارد.
در ایران نیز آمار نشان میدهد در سال ١٣٩٠ براساس سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار ایران، سهم بخش کشاورزی از اشتغال کل کشور ١٨.۶ درصد بوده که بعد از بخش خدمات (۴٨ درصد) و صنعت (٣٣.۴ درصد) نقش مهمی در اشتغال کشور دارد. همواره در برنامههای توسعه کشور بهمنظور خالینشدن کانونهای تولید بخش کشاورزی از نیروهای متخصص، کارآمد و کارآفرین در مناطق روستایی کشور و مهاجرت آنان به شهرها، بحث توسعه فرصتهای شغلی در بخش کشاورزی و غیرکشاورزی بهعنوان یک راهکار در نظر گرفته میشود. به عبارتی از دید پایداری تولید محصولات و مواد غذایی، به ایجاد شغل در مناطق روستایی و کشاورزی توجه شده است، اما روند ایجاد اشتغال بین سالهای ١٣٨۵ تا ١٣٩٠ نشان میدهد تعداد فرصتهای شغلی ایجادشده در مناطق شهری افزایش (۴٠٣ هزار نفر) و در مناطق روستایی کاهش (٣١٣ هزار نفر) داشته است. به عبارتی دیگر اشتغالزایی در مناطق روستایی روند منفی داشته و نهتنها اشتغال جدیدی اضافه نشده، بلکه از اشتغال موجود در روستا کاسته شده است.
با توجه به نقشی که ایجاد اشتغال در کاهش شکاف طبقاتی میان مناطق شهری و روستایی دارد، گرایشهای عدالتمحور، گسترش متعادل فرصتهای شغلی میان مناطق شهری و روستایی را ایجاب میکند. به عبارتی هم پایداری تولید در بخش کشاورزی و هم عدالت اجتماعی حکم میکند به موضوع توسعه فرصتهای شغلی در مناطق روستایی و کشاورزی کشور توجه شود. از سوی دیگر شرایط موجود نشان میدهد کشور در بخش کشاورزی و مناطق روستایی با بحرانهای متفاوتی روبهروست. بحران آب و خشکسالی، بحران خاک و کاهش حاصلخیزی آن، آلایندههای زیستمحیطی، تخریب منابع طبیعی، تغییر کاربری اراضی، خردشدن اراضی کشاورزی، تغییر آب و هوا و اقلیم، سالخوردگی جمعیت روستایی به خاطر مهاجرت نیروی کار بالقوه به شهرها و خالیشدن روستاها از سکنه، نمونههایی از بحرانهای پیشروی جامعه روستایی و کشاورزی ماست.
در کنار این بحرانها، عوامل اقتصادی و سیاستی بسیاری تولید بخش کشاورزی را مقرون به صرفه نمیکند و بسیاری از فعالیتهای بخش کشاورزی کمتر از ظرفیت خود به تولید میپردازند یا تعطیل میشوند که این باعث افزایش بیکاری (مشاغل مستقیم بخش کشاورزی و مشاغل غیر مستقیم) میشود. درحالحاضر کشور با بحران بیکاری روبهرو است و این بحران نیازمند مدیریت است. به عبارتی نیازمند این است که میزان بیکاران دقیق مشخص و خصوصیات و ویژگیهای تمامی بیکاران شناسایی و سپس براساس پتانسیلها و ظرفیت موجود یا خلق ظرفیت جدید، سرمایهگذاری مناسب برای توسعه فعالیتهای موجود یا جدید صورت گیرد و در کنار آن برای موضوعاتی همانند بازار و فروش و استانداردها نیز برنامهریزی انجام شود. با توجه به محدودیتها و بحرانهای بخش کشاورزی و روستایی کشور به نظر میرسد یکی از راهکارهایی که میتواند به استفاده بهینه از ظرفیتهای موجود کمک کند و ظرفیت جدیدی برای توسعه اشتغال فراهم آورد، مشاغل سبز است.
در جهان ملاحظه میشود که مشاغل سبز در بخش کشاورزی از طیف وسیعی برخوردار است که هم به توسعه بخش کشاورزی و هم به حل بحرانهای موجود کمک میکند. بخش کشاورزی با مشاغل سبز بسیار عجین شده است و تعامل بین انسان و محیط زیست را نشان میدهد. به عبارتی گفته میشود بخش کشاورزی ذاتا سبز است، اما در کنار آن بسیاری از فرایندهای بخش کشاورزی که درحالحاضر تعریف میشود و در حال توسعه است، جزء مشاغل سبز قرار دارد؛ از قبیل کشاورزی ارگانیک، تولید مواد غذایی با سیستم پایدار، تولید غذای سالم، که همگی بر اساس اصول توسعه پایدار و حفظ و نگهداری و پایداری محیط زیست بنا شدهاند. مشاغل سبز زمینههای روبهرشدی را در موضوعات علوم خاک، تولید محصولات غذایی، صنایع فراوری، انرژی و دام به خود اختصاص داده است. در کشاورزی بزرگمقیاس موضوعاتی همانند ایمنی آفتکشها و مدیریت تلفیقی آفات از جمله مشاغل سبز است. کسبوکارهای سبز نیز وارد تجارت و فروش محصولات کشاورزی شده که جنبههای زیستمحیطی را وارد رفتار اقتصادی خود کردهاند.
نوشتن نظر