تسهیلگری (facilitation)

در فرهنگ لغت تسهیل گری به معنای ساده سازی یا کمتر کردن مشکلات با کمک حرکت به سمت جلو است بنابراین فرد تسهیل گر فرآیند ساده سازی و کم کردن مشکلات را انجام می دهد.در حقیقت، تسهیل گری فرآیندی است که طی آن سعی می شود ابزار ابتکار عمل، تصمیم گیری، خلاقیت به افراد و گروههایی که تابحال به هر علت در حاشیه بوده اند و فرصت مشارکت نداشتند، انتقال یابد و نقش و فعالیت اعضای گروهی به صورت قابل توجهی تداوم داشته تا اینکه افراد به توانمندی برسند. تسهیل گری راهی است برای رهبری بدون این که زمام امور به دست گرفته شود. وظیفه ی تسهیل گر، آماده کردن دیگران برای به عهده گرفتن مسوولیت و رهبری است.
انسان ها گروهی زندگی می کنند، در گروه و از گروه یاد می گیرند، گروهی تصمیم می گیرند و گروهی اقدام می کنند. رفتار انسان ها در گروه هایی چون خانواده یا مدرسه شکل می گیرد و از گروه است که انسان هویت خود را کسب می کند. هم افزایی گروهی، درک توان گروه و تعامل با یکدیگر، قدرت حل مسئله و برنامه ریزی در یک گروه هنری است که به آن تسهیلگری گفته می شود.

تسهیلگر کسی است که با اطلاع از روندها و تعاملات گروه، دانش خود را به کار می بندد تا ساختار لازم را برای یک گروه فراهم آورده تا به صورتی مشارکتی در بهترین زمان ممکن بهترین نتیجه عاید گردد. تسهیلگر برای این کار از اصول پویایی گروه استفاده می برد تا بتواند با تکیه بر مشارکت همه شرکت کنندگان و با تمرکز بر محتوای لازم، فرآیندی را به وجود می آورد تا نتیجه مناسب حاصل شود.

شنوندگی فعال، گروه سازی، ایجاد ارتباط ، خلاصه کردن ، تحلیل و جمع بندی، فهم درست مطالب، مدیریت زمان، ایجاد فضا، بازگویی، نوبت گذاشتن، مسیر اصلی را دنبال کردن، تشویق کردن،‌ پرسیدن سوال باز، تهیه چک لیست، پیدا کردن نقاط مشترک، بارش‌ذهنی، فهرست‌ کردن، بازآفرینی، گفتگوی دو نفره،دو دایره تو در تو، عشق و تعهد به کار، بی طرفی، ثبت مطالب، مسئولیت پذیری، احترام متقابل، وقت شناسی، صداقت، تعاون، همدلی، مردم‌سالاری، مثبت‌گرایی، تفکر خلاق، تفکر انتقادی، انتقاد پذیر، توانایی استفاده از وسایل کمک آموزشی، اینترنت، خط و نقاشی خوب، ظاهر جذاب و شاد، عدالت جنسیتی، شور و هیجان، ایجاد اعتماد، توجه به تفاوت ها ، توجه به ارتباطات غیر کلامی، مهربان، انتخاب دقیق کلمات، روحیه یادگیری، رفتار قاطعانه، اعتقاد به مبحث برنده- برنده، حساس به احساسات افراد، آشنایی با مدیریت مشارکتی، آشنایی با اصول و مبانی کار گروهی ،‌آشنایی با تکنیک های خلاقیت ، آشنایی با مهارت‌های زندگی ، آشنایی با تصویر سازی ذهنی، ارزیابی و ارشیابی مستمر از جمله خصوصیات یک تسهیلگر است .

تسهیلگر توسعه روستایی فردی است که به جوامع روستایی برای شناختن محیط و باور توانایی خود وحرکت به سوی پیشرفت و بهبود زندگیشان با روش های مشارکتی و گروهی کمک می نماید .

در راه بازگشت از یکی از روستاهای جزیره‌ی سولاوزی، یکی از کارکنان یک سازمان مردم‌نهاد (سَمن) رو به من گفت:
آیا شما می‌دانید بزرگ‌ترین مشکل در روستاهای این حوالی چیست؟
من: این مشکل چیست؟
کارمند سَمن: مشکل پایین بودن سطح سواد مردم است.
من: کجای این مشکل است؟
کارمند سَمن: اینکه آنها حرف ما را نمی‌فهمند!
من: آیا شما انتظار دارید که همه روستاییان مثل شما مدرک فوق‌لیسانس داشته و یا حداقل دوره‌ی کارشناسی را در دانشگاه گذرانده باشند؟
کارمند سمن: نه، چنین انتظاری ندارم.
من: آیا شما از ابتدا این را در نظر داشته‌‌اید که روستاییان حداکثر تا مقطع راهنمایی درس خوانده‌اند و یا به سختی می‌توان گفت تحصیل ابتدایی دارند
کارمند سمن: بله در نظر داشته‌ام.
من: پس به این ترتیب تو می‌دانی آنها به قول خودت سوادشان در این حد است، آن وقت ادعا می‌کنی که مخاطبین تو در روستا حرف‌های تو را نمی‌فهمند؛ پس این یعنی اینکه روش ارتباطی تو ضعیف است؛ پس اینکه می‌گویید «بزرگ‌ترین مشکل روستاییان» در واقع «بزرگ‌ترین مشکل خودتان» است! (ص ۱۱۳کتاب فرا تسهیلگری ساز و کاری برای توسعه پایدار)