لزوم توجه به اقتصاد سبز در برنامهششم
نگاهی به اجلاس ریو٢٠+ و موضوعات مطرحشده در آن نشان میدهد دام و طیور مورد توجه و کانون بحث قرار گرفته است. دلایل توجه به بخش دام و طیور را میتوان به اینگونه خلاصه کرد:
١- نقش دامپروری در ایجاد شغل و فعالیتهای اقتصادی: حدود ١/٣میلیاردنفر از مردم جهان در بخش دامپروری به اشتغال مشغول هستند و تغذیه، درآمد، حملونقل، وضعیت اجتماعی و فرهنگی حدود یکمیلیاردنفر از فقیرترین مردم جهان به حیوانات بستگی دارد.
٢- تغذیه جهانی: تقاضای جهانی برای گوشت، شیر و تخممرغ در حال رشد است که این امر ناشی از افزایش درآمد، جمعیت درحالرشد و شهرنشینی است بهطوری که پیشبینی میشود مصرف این اقلام در سال٢٠۵٠ نسبت به سال٢٠٠٠ دوبرابر شود.
٣- افزایش سیستمهای تولید صنعتی دام: اکثریت قریببهاتفاق رشد اخیر در تولید گوشت، شیر و تخممرغ ناشی از سیستمهای صنعتی است. این سیستم بهدنبال افزایش عملکرد هر دام است که از طرق مختلف مانند فضای نگهداری و تغذیه و نژاد اتفاق میافتد.
۴- استفاده از زمین: بزرگترین استفاده انسان از زمین برای تولیدات دامی است (حدود ٧٠درصد) که در حال افزایش و در مقابل جنگل در حال کاهش است. حدود یکسوم زمینهای زراعی برای تولید خوراک حیوانات استفاده میشود.
۵- محیطزیست و آبوهوا: تولید دام مسوول هفتمیلیاردتن انتشار گازهای گلخانهای در سطح جهانی در هرسال است (سهم ٩درصد از دیاکسیدکربن، ٣٧درصد متان و ۶۴درصد اکسیدنیتروژن). در دامپروری بزرگ مقیاس (صنعتی) انواع و اقسام داروهای جلوگیری از بیماریهای عفونی همچون آنتیبیوتیکها، پریبیوتیکها و آفتکشها بخش جداییناپذیر جیره غذایی دام هستند چون حیوانات بهدلیل نداشتن زندگی طبیعی بهشدت مستعد ابتلا به بیماریهای گوناگون هستند.
۶- تنوع زیستی: تولید دام هردو اثر مثبت و منفی بر تنوع زیستی دارد بهطوری که ممکن است تنوع زیستی را در مراتع قوی و حاصلخیز حفظ کند و در مقابل باعث جنگلزدایی و ازبینرفتن مرتع بهدلیل تغذیه و چرای بیشازحد دام شود. از ٣۵مورد تهدیدزای تنوع زیستی که فهرست شده، تولید دام عامل تهدیدزای بیستوسوم است.
٧- آب: هفتدرصد از آب جهانی برای تولید دام استفاده میشود. در حدود ٩٩٠لیتر آب برای تولید یکلیتر شیر بهکارگرفته میشود. علاوهبر این رشد سیستمهای دام صنعتی نیاز به آب را برای کاشت محصول برای تغذیه دام افزایش میدهد.
٨- بهداشت عمومی: حدود ٧۵درصد از بیماریهای جدید انسان در بیش از ١٠سال گذشته نشاتگرفته از یکحیوان است. علاوهبر این مصرف بیش از اندازه محصولات حیوانی، بهخصوص گوشت، عامل عمده افزایش جهانی بیماریهای مربوط به رژیم غذایی مانند چاقی است.
٩- حوادث: هرسال میلیونها حیوان در معرض حوادث قرار میگیرند. این حوادث و خطرات (ازدستدادن یا کاهش بهرهوری) برای گروهی از مردم که درآمد و معیشتشان به حیوانات وابسته است، اثرات منفی بهدنبال دارد از قبیل افزایش بدهی، کاهش دسترسی به آموزش، مهاجرت به مراکز شهری و کاهش مراقبتهای بهداشتی.
نمونههای جهانی بیشماری برای اهمیت بخش دامپروری میتوان برشمرد. برای نمونه در مناطق روستایی فقیر هند پروژه سیستم پرورش مرغ در منزل با نرخ برگشت سرمایه ۵٠٠درصد برای بیش از ٨٠٠هزار خانوار فقیر روستایی اجرا شده است. در این سیستم از نوعی نژاد مرغ استفاده شده که تخمگذار بوده و در حیاط منزل هم قابلپرورش است. درواقع کسبوکارهایی برای مردم فقیر روستایی از این طریق حاصل شده و زنجیره عرضه را هم بهوجود آوردهاند. نتیجه این سیاست افزایش رفاه خانوار روستایی و توسعه تولید مرغ با کمترین انتشار گازهای گلخانهای است. بررسی تجارب جهانی نشان میدهد سیاست و استراتژیهای بخش دام و طیور ضمن افزایش تولید محصولات دامی بهمنظور امنیت غذایی به موضوعات مقابله با انتشار گازهای گلخانهای، حفاظت از زمین، آب، هوا و محیطزیست هم به صراحت تاکید و اصرار داشته باشد. نگاهی به برنامههای توسعه بخش دام و طیور کشور ایران نشان میدهد عموما مقوله امنیت غذایی و افزایش تولید، هدف برنامههای توسعهای آن بوده و توجه به مکان و فضای پرورش دام، تغذیه و خوراک دام، کنترل بیماری و همه این موارد بهمنظور افزایش تولید بوده و اثری از سیاستهای اقتصاد سبز در آن دیده نمیشود. با توجه به اهمیت موضوع در آستانه تدوین برنامهششم ضروری است سیاستها و استراتژیهای مناسب اقتصاد سبز به صراحت و شفافیت در بخش دام و طیور لحاظ شود.
نوشتن نظر