ایران هفتمین تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای در جهان

مروری بر مطالب گذشته اقتصاد سبز سوالی را به ذهن متبادر می‌کند که درست است اقتصاد سبز برای جهان کنونی از نظر زندگی بهتر و سالم‌تر مهم است اما چرا ضروری است؟ چه واقعیت‌هایی در جهان کنونی به چشم می‌خورد که اهمیت توجه و پرداختن به آن را در زمان، بدون فوت وقت ضروری می‌کند؟ برای پاسخ به این ابهام نگاهی به برخی شاخص‌های جهانی در این خصوص و وضعیت ایران می‌اندازیم. یکی از این معیارها تولید گازهای گلخانه‌ای است؛ سه‌گاز اصلی دی‌اکسیدکربن (CO٢)، متان (CH۴) و مونوکسیددی‌نیتروژن (N٢O) سبب وقوع پدیده گازها گلخانه‌ای می‌شوند. در این میان گاز دی‌اکسیدکربن یکی از مهم‌ترین گازهای گلخانه‌ای است که بر اثر مصرف سوخت‌های فسیلی در سطح زمین منتشر می‌شود. چرا به این گازها لقب گاز گلخانه‌ای داده شده است؟ به این دلیل که این گازها فضایی مانند گلخانه در اطراف زمین ایجاد می‌کنند. در گلخانه‌ نور خورشید وارد فضای آن می‌شود اما چون جداره شیشه‌ای دارد بخشی از آن دوباره به درون گلخانه برمی‌گردد. به این ترتیب فضای داخل گلخانه از بیرون گرمتر می‌شود. در جو زمین هم اتفاق مشابهی روی می‌دهد. قبل از دخالت انسان در طبیعت، جو زمین همیشه بخشی از امواج خورشید را در خود نگه می‌داشت که سبب می‌شد هوای کره‌خاکی ما به اندازه مناسبی برای زیست، گرم باشد، اما تولید گازهای گلخانه‌ای و افزایش آن در جو، میزان جذب اشعه‌های خورشید را افزایش داده است. انتشار گازهای گلخانه‌ای بر گرم‌شدن هوای زمین و اسیدی‌شدن اقیانوس‌ها اثری تجمیعی دارد. این یک قانون فیزیکی است و چه ما بخواهیم و چه نخواهیم اتفاق می‌افتد. نکته مهم درخصوص گاز دی‌اکسیدکربن این است که صدهاسال در جو و حتی مدت بیشتری در اقیانوس‌ها باقی می‌ماند و سلامت و زندگی در کره‌زمین را به‌خطر می‌اندازد. اگر به آمار و ارقام منتشرشده بانک‌جهانی نگاهی بیندازیم ملاحظه می‌شود طی دوره ١٩٩٠ تا ٢٠١٠ کل انتشار گاز دی‌اکسیدکربن از رقم ٢٢/٢‌میلیاردتن متریک در سال١٩٩٠ به ٣٣/۶میلیاردتن متریک در سال٢٠١٠ رسیده که سالانه در حدود ٢/١ درصد رشد داشته است.

یعنی با وجود توجه به مقوله اقتصاد سبز و کاهش گازهای گلخانه‌ای که در سطح بین‌المللی مطرح بوده است ما شاهد انتشار گازهای گلخانه‌ای بوده‌ایم. در سال٢٠١٠ چین با انتشار ٣/٨، آمریکا با انتشار ۵/۵ و هند با انتشار دومیلیاردتن متریک و به ترتیب سهم ٢۴/٧، ١۶/٢ و شش‌درصد در رتبه‌های اول تا سوم انتشار قرار داشته‌اند. در سال مزبور ‌ایران با انتشار ۵٧١‌میلیون‌ تن متریک با سهم ١/٧درصد در رتبه هفتم قرار داشته؛ یعنی سلامت حیات کشور تهدید شده است. اگر سرانه انتشار دی‌اکسیدکربن (کل دی‌اکسید منتشرشده در یک کشور نتیجه فعالیت‌های انسانی (تولید و مصرف) بر جمعیت همان کشور) را نیز نگاهی  به ۴/٩متریک تن در سال٢٠١٠ رسیده که در حدود ٨/٠درصد رشد نشان می‌دهد؛ یعنی حتی با درنظرگرفتن جمعیت باز هم رشد گاز دی‌اکسیدکربن را شاهد بوده‌ایم. به دلیل افزایش مصرف حامل‌های انرژی در خلا‌ل سال‌های اخیر، کل و سرانه انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در ایران مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه افزایش قابل توجهی یافته است و میزان آن از ٣/٧ در سال١٩٩٠ با نرخ رشد سالا‌نه ۴/٣‌درصد به ٧/٧ تن متریک در سال ٢٠١٠ افزایش یافته است. سرانه انتشار دی‌اکسیدکربن ایران در مقایسه با میانگین جهانی در حدود ۵٧‌درصد بیشتر است که نشان از وضعیت بحرانی در کشور است.  همچنین معیار شدت انرژی (مصرف کل انرژی اولیه در هر دلار از تولید ناخالص داخلی براساس برای قدرت خرید به قیمت‌های ثابت ٢٠٠۵) نشان می‌دهد که در سال٢٠١٠ شدت مصرف انرژی در ایران ٠/٢٨کیلو معادل نفت‌خام به‌ازای هر دلار تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت ٢٠٠۵ است، در حالی که متوسط ‌این رقم در جهان ٠/١٩ و در کشورهای پیشرفته مانند ژاپن معادل ٠/١٣ است به عبارت دیگر در ایران برای هر دلار تولید ناخالص داخلی در حدود ٠/٢٨کیلو انرژی معادل نفت مصرف می‌شود؛ یعنی تولید با بهره‌وری کم انرژی و انتشار دی‌اکسیدکربن بیشتر. تامل در فاصله ایران با دیگر کشورها در معیارهای برشمرده مهر تاییدی است بر اینکه اقتصاد سبز با تمامی گستردگی و جامعیت آن نه‌تنها مهم بلکه ضرورت حیاتی کشور ایران است.