کشورهای با درآمد کم و متوسط قربانیان آلودگی هوا

انتشار گازهای گلخانه‌ای و در مقابل راهکارهای کاهش و کنترل آن به یک گفتمان بین‌المللی تبدیل شده است و فراتر از یک مفهوم تئوری و علمی جزو مطالبات مردمی جهان است. هر روز با آگاهی بیشتر مردم جهان از پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و سلامتی گازهای گلخانه‌ای، شاهد حضور فراگیر مردم و نهادهای مردم‌مدار و غیردولتی به منظور مطالبه حمایت بیشتر دولت‌ها از محیط‌زیست و کاهش آلودگی محیط پیرامون خود هستیم. شاید به جرات بتوان گفت یکی از جنبش‌های مهم حال حاضر و آینده همین مطالبات مردمی اقتصاد سبز باشد. دولت‌های جهان از یک‌سو به منظور پاسخگویی مناسب به افکارعمومی و از سوی دیگر جلوگیری از آثار مخرب آلاینده‌های دست‌ساز بشر، سیاست‌های مختلفی را به کار بسته‌اند. هدف تمامی کشورهای جهان تثبیت غلظت گازهای گلخانه‌ای اتمسفر با توجه به اثرات تهدید‌کننده سلامتی انسان است، به‌گونه‌ای که امکان سازگاری طبیعی اکوسیستم‌ها با تغییر آب‌وهوا، صیانت از تولید غذا و توسعه پایداری اقتصادی فراهم باشد. در این تلاش بر اصولی پایبند هستند: ١) تغییر آب و هوا مشکل تمامی ملت‌هاست و باید با اشتراک مساعی بین‌المللی با آن مقابله شود. ٢) نسل‌های فعلی و آتی در بهره‌گیری از اقلیم جهان حقوق برابر دارند و نسل حاضر نباید حقوق نسل‌های آینده را به خطر بیندازد. ٣) در مقابله با تغییر اقلیم، اصل بر پیشگیری است و اقدام عملی نباید موکول به دستیابی به قطعیت مطلق علمی شود. ۴) کشورهای پیشرفته مسوول اصلی تغییرات آب‌وهوا هستند و هزینه‌های لازم برای مقابله را باید بپردازند. برای دستیابی به هدف مشترک، اولین گام در جهت تدوین برنامه و سیاست مناسب برای پیشگیری و مقابله با گازهای گلخانه‌ای، شناخت منابع آلوده‌کننده محیط پیرامون ماست. اینکه ترکیب گازهای گلخانه‌ای شامل چه گازهایی است و سهم هرکدام در آلایندگی محیط پیرامون ما چیست؟ و چگونه این گازهای گلخانه‌ای توسط بشر تولید می‌شوند؟ عمده‌ترین گازهای گلخانه‌ای منتشر شده توسط فعالیت‌های انسانی شامل دی‌اکسید کربن (CO٢)، متان (CH۴)، دی‌اکسید نیتروژن (NO٢) و سایر گازها (شامل هگزافلورید سولفور، هیدروفلوروکربن‌ها، پرفلوروکربن‌ها و کلروفلوروکربن‌ها: نگاه کنید به فهرست IPCC گازهای گلخانه‌ای) است. مطابق با آمار بانک جهانی در سال ٢٠١٠ سهم گازهای مختلف از مجموع گازهای گلخانه‌ای جهان برای گاز دی‌اکسید کربن در حدود ٧۴درصد، متان ١٧درصد، دی‌اکسید نیتروژن شش‌درصد و سایر گازهای گلخانه‌ای دودرصد است. برای ایران در همین سال اطلاعات نشان می‌دهد سهم گاز دی‌اکسید کربن در حدود ٨٠درصد، متان ١۶درصد، دی‌اکسید نیتروژن ٣/۴درصد و سایر گازهای گلخانه‌ای ٠/۴ درصد است. اطلاعات نشان می‌دهد گاز دی‌اکسیدکربن مهم‌ترین منبع انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان و ایران است. به عبارت دیگر اگر بتوان گاز دی‌اکسیدکربن را کاهش داد و کنترل کرد می‌توان به هدف پیشگیری و تثبیت گازهای گلخانه‌ای نایل آمد. طبق آمار ارایه‌شده از سوی سازمان بهداشت جهانی در سال ٢٠١٢ حدود هفت‌میلیون‌نفر در جهان بر اثر آلودگی هوا جان باخته‌اند؛ یعنی درحدود یک‌هشتم از کل مرگ‌ومیر جهانی مربوط به آلودگی هواست. یافته‌های جدید حاکی از بیش از دوبرابرشدن برآوردهای قبلی است و تایید می‌کند آلودگی هوا در حال حاضر بزرگ‌ترین خطر برای سلامتی انسان‌ها در جهان است. نکته مهم این است که بیشترین آمار مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط ​​در جنوب شرق آسیا و مناطق غربی اقیانوس آرام اتفاق افتاده است؛ به طوری که ٣/٣میلیون مرگ‌ومیر مرتبط با آلودگی هوا در محیط داخلی خانه و ٢/۶میلیون مرگ‌ومیر مربوط به فضای باز و بیرون خانه گزارش شده است. یعنی کشورهایی با درآمد متوسط و کم، بیشترین قربانیان آلودگی هوا را دارند. اگر به هزینه آلودگی هوا ناشی از مرگ‌ومیر انسان‌ها، نابودی موجودات زنده، خشکسالی و بحران آب، تخریب خاک، نابودی زمین کشاورزی، پیشروی آب اقیانوس‌ها و دریا‌ها و وقوع توفان‌های مهیب و سایر آثار منفی را اضافه کنیم به اهمیت شناخت و کنترل منابع انتشار‌دهنده گازهای گلخانه‌ای در برنامه‌های توسعه هر کشور می‌توان پی برد.