نقش ١٧درصدی تغییر کاربری در تولید گازهای گلخانه‌ای

بخش کشاورزی از جمله فعالیت‌هایی است که در انتشار گازهای گلخانه‌ای نقش دارد. به طور کلی فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری در حدود ١۴درصد و دیگر کاربری زمین حدود ١٧درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای را به خود اختصاص داده است. در این میان اطلاعات آماری فائو نشان می‌دهد که در طی دوره ٢٠٠١ تا ٢٠١١ میلادی گازهای حاصل از تخمیر روده بزرگ حیوانات نشخوارکننده، بزرگ‌ترین عامل انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش کشاورزی بوده، به طوری که حدود ۴٠درصد سهم داشته است. بعد از آن فضولات حیوانی در مرتع حدود ١۵درصد، کودهای شیمیایی ١٣درصد، کشت برنج ١٠درصد، مدیریت کود ٧درصد، سوزاندن ساوانا حدود ۵درصد، باقیمانده‌های محصول۴درصد، کودپاشی به خاک ٣درصد و کشت خاک‌های ارگانیک٣درصد سهم داشته‌‌اند. آمار و ارقام نشان می‌دهد بخش دامپروری و حیوانات اهلی نقش مهمی در انتشار آلاینده‌های بخش کشاورزی دارد. گاز متان به صورت یک‌فرآورده فرعی از طریق نفخ شکم و باد گلوی حیوان نشخوار‌کننده آزاد می‌شود. تولید گازهای گلخانه‌ای توسط گاو، گاومیش، گوسفند، بز، شتر، اسب، قاطر، الاغ و خوک حاصل می‌شود. اطلاعات آماری فائو نشان می‌دهد در سال ٢٠١١ مجموع گازهای گلخانه‌ای انتشار یافته از تخمیر روده نشخوارکنندگان ٢٠٧١تن معادل دی‌اکسیدکربن بوده که حدود سه‌چهارم از کل گازهای منتشر شده توسط کشورهای غیرمتعهد در توافقنامه کیوتو منتشر شده است. به عبارتی کشورهایی که در ضمیمهI پیمان کیوتو متعهد به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نبوده‌‌اند، عامل اصلی تولید گازهای گلخانه‌ای در خصوص تخمیر روده بزرگ حیوانات نشخوارکننده بوده‌اند. آمار نشان می‌دهد که طی دوره ٢٠٠١ تا ٢٠١١ انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از تخمیر روده نشخوارکنندگان از ١٨۵٨تن معادل دی‌اکسیدکربن به ٢٠٧١تن معادل دی‌اکسیدکربن در سال ٢٠١١ رسیده که سالانه طی این دوره حدود ١١درصد رشد داشته است. همچنین ملاحظه می‌شود تمامی این رشد توسط کشورهای غیرمتعهد توافقنامه کیوتو صورت گرفته است. به‌طوری که طی دوره ٢٠٠١ تا ٢٠١١ در کشورهای غیرمتعهد انتشار گازهای گلخانه‌ای حاصل از تخمیر روده نشخوارکنندگان ١٩درصد افزایش داشته، در حالی که طی همین دوره در کشورهای متعهد در حدود ٩درصد کاهش را نشان می‌دهد. در این میان قاره آسیا و آمریکا بزرگ‌ترین انتشار‌دهنده گازهای گلخانه‌ای ناشی از تخمیر روده نشخوارکنندگان بوده‌اند؛ به طوری که آسیا ٣٧درصد و آمریکا ٣٣درصد سهم را داشته و بعد از آن آفریقا با ١۴درصد، اروپا با ١٢درصد سهم در رتبه بعدی قرار دارند. میانگین رشد سالانه گازهای گلخانه‌ای ناشی از تخمیر روده نشخوارکنندگان طی دوره ٢٠٠١ تا ٢٠١١ مربوط به آفریقا با ٢/٧درصد رشد مثبت بوده و بعد از آن آسیا با ٢درصد رشد سالانه مثبت است و در مقابل اروپا با رشد ١/۶درصد منفی و اقیانوسیه با رشد منفی یک‌درصدی قرار دارند. مشاهده می‌شود که بیشترین منتشر‌کننده گازهای ناشی از تبخیر روده نشخوارکنندگان قاره‌های آفریقا و آسیاست. با توجه به میانگین دهه ٢٠٠٠ پیش‌بینی می‌شود انتشار جهانی گازهای گلخانه‌ای ناشی از تبخیر روده نشخوارکنندگان در سال ٢٠٣٠ در حدود ١٩درصد و برای ٢٠۵٠ در حدود ٣٢درصد رشد یابد و به بیش از ٢۵٠٠ تن معادل دی‌اکسیدکربن در سال ٢٠۵٠ خواهد رسید. این ارقام لزوم برنامه‌ریزی صحیح و مناسب را برای کاهش آلاینده‌های این نوع فعالیت‌های بخش کشاورزی ضروری می‌کند. در ایران آمار فائو نشان می‌دهد گازهای ناشی از تبخیر روده نشخوارکنندگان از رقم ١٨هزارو٩٢٣تن معادل دی‌اکسید‌کربن در سال ٢٠٠١ به ١٨هزارو٣٨۴تن در سال ٢٠١١ رسیده که در حدود ٢/٨درصد سالانه رشد منفی داشته است اما در حدود بیش از ۴۴درصد گازهای گلخانه‌ای فعالیت‌های بخش کشاورزی سهم تبخیر روده نشخوارکنندگان است و نقش مهمی در تولید گازهای گلخانه‌ای در ایران دارد. از مجموع گاز متان منتشرشده توسط تخمیر روده بزرگ حیوانات نشخوارکننده حدود ٧۴درصد توسط گاو (۵۵درصد سهم گاوهای غیر شیری و ١٩درصد سهم گاوهای شیری)، ١١درصد توسط گاومیش، ٧درصد توسط گوسفند و ۵درصد توسط بز تولید و منتشر می‌شود. به‌عبارتی پرورش و نگهداری گاو عامل مهمی در انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش کشاورزی است. این در حالی است که مهمترین منبع تولید شیر در اکثر کشورهای دنیا از جمله ایران گاو است. در سال ٢٠١١ اطلاعات برای ایران نشان می‌دهد که از مجموع گازهای گلخانه‌ای تولیدشده توسط تخمیر روده بزرگ حیوانات نشخوارکننده در حدود ۵٣درصد توسط گاو ( ٢٢/۵درصد سهم گاوهای غیر شیری و ٣٠/۶درصد سهم گاوهای شیری)، ٢/۴درصد توسط گاومیش، ٢٨درصد توسط گوسفند و ١٣/۴درصد توسط بز تولید و منتشر می‌شود. به عبارتی در ایران گاو و گوسفند ٨١درصد گازهای گلخانه‌ای را به خود اختصاص می‌دهند.