اعتماد اجتماعی، شرط ارتباطات متقابل

اعتماد اجتماعی، چیزی نیست که به سادگی یا به اجبار بر چهره روابط و تعاملات اجتماعی بنشیند و رنگ بگیرد. بلکه انسان‌ها از روی تمایل و علاقه به مشارکت و انگیزه به ادامه موفقیت آمیز فعالیت‌‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی خود است که لایه ای از اعتماد را خمیرمایه روابط و تعاملات اجتماعی خود می‌کنند.
امروزه برای سنجش مفهوم سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی را به همراه شاخص‌های دیگر احساس تعهد اجتماعی و احساس تعلق اجتماعی اندازه گیری می‌کنند. چنانچه دکتر محسن رنانی، اقتصاددان و استاد دانشگاه اصفهان، اعتماد را پایبندی به تعهدات و نظایر آن‌ها از شاخص‌های اصلی سرمایه اجتماعی معرفی می‌کند.
استاد رنانی شرط لازم برای توسعه را این گونه عنوان می‌کند که سرمایه اجتماعی کالایی است که فقط با تعامل و مشارکت همزمان جامعه و دولت قابل تولید است و اگر یکی از این دو در تولید این کالا مشارکت نکنند، تولید متوقف می‌شود.
این اقتصاددان می‌افزاید: اعتماد اجتماعی زمانی ایجاد می‌شود که دولت و مردم به یکدیگر اعتماد کنند. اگر دولت به مردم اعتماد نداشته باشد یا مردم از دولت سلب اعتماد کنند، این کالا قابلیت تولید را ندارد، یا اگر کارکنان دولت فاسد باشند، این فساد به مردم سرایت می‌کند و اگر مردم فاسد باشند، این فساد به کارکنان دولت سرایت می‌کند. پس عدم فساد، عدم رشوه دادن، صداقت در مناسبات، اعتماد و نظایر این‌ها، همه بخش‌هایی از سرمایه اجتماعی هستند و زمانی افزایش می‌یابند که هم مردم و هم دولت به آن پایبند باشند و در انباشته کردن آن بکوشند.
با این حال، اگر اعتماد را صافی شفاف رعایت هنجارهای اجتماعی بدانیم و با تکیه بر این اعتقاد که انسان‌ها، هنجارهای اجتماعی را برای ایجاد نظم در رفتارهای اجتماعی خود وضع می‌کنند، مفهوم اعتماد اجتماعی درهمان معنا تجلی می‌یابد که دکتر عبدالعزیز لهسایی زاده، جامعه شناس عنوان می‌کند.
وی معتقد است: اعتماد اجتماعی، رفتار هنجاری غیررسمی است و هرگاه افراد جامعه به قرار و مدارهایی که بین خودشان می‌گذارند، احترام بگذارند و آن‌ها را رعایت کنند، اعتماد اجتماعی به وجود می‌آید. این اعتماد باعث پیوند و افزایش همبستگی اجتماعی می‌شود و هرچه درجه این اعتماد در جامعه افزایش یابد، درجه پیوند و همبستگی اجتماعی نیز افزایش پیدا می‌کند.
براین اساس اعتماد اجتماعی، اعتماد به نفس و افزایش توانایی‌های افراد را به همراه دارد. برای افراد، اعتبار و پرستیژ اجتماعی به بار می‌آورد، باعث گسترش فعالیت‌های فرد در جامعه می‌شود و افراد را از نوعی پشتیبانی جمعی برخوردار می‌سازد.
اعتماد اجتماعی در سه عرصه خرد، کلان و میانه اتفاق می‌افتد. دکتر لهسایی زاده می‌گوید: در عرصه‌های خرد شکل گیری اعتماد اجتماعی، اول اعتماد فردی در روابط گروه‌های کوچک بین دو یا سه نفر به صورت انفرادی ایجاد می‌شود. به طوری که وقتی دو نفر یا چند نفر با یکدیگر کنش متقابل دارند یا گروهی را تشکیل می‌دهند، افراد تک تک به یکدیگر اعتماد می‌کنند. در عرصه‌های میانه، اعتماد اجتماعی در سطح نهادهای محلی و ملی از طریق تلفن و به صورت غیررسمی شکل می‌گیرد. در عرصه‌های کلان نیز، اعتماد اجتماعی در سطح بین المللی ایجاد می‌شود.
اعنماد رمز موفقیت کارهای گروهی و جمعی است . هیچ کار داوطلبانه و مردمی بدون اعتماد پایدار نخواهد بود . هر کدام از ما مسوولیم در قبال مردم کشورمان امروز و نسل های آتی که اعتماد را ایجاد ،تقویت و پایدار سازیم . به راستی چه باید بکنیم ؟