ساماندهی زنجیره عرضه، راهکاری برای حمایت از کشاورزان خرده‌پا
دولت‌ها در کشورهای مختلف جهان با شیوه‌های مختلف در جهت حمایت از کشاورزان خرده‌پا در فعالیت‌های مختلف کشاورزی حمایت می‌کنند. در حقیقت به جای حذف کشاورزان و بهره‌برداران کوچک‌مقیاس، در رقابت نابرابر با کشاورزان بزرگ‌مقیاس، دولت با روش‌های مختلف از کشاورزان کوچک حمایت میکند تا ضمن افزایش تولید و امنیت غذایی، بسترهای مناسب برای ایجاد شغل و حفاظت و صیانت از محیط‌زیست و منابع را فراهم کند. یکی از اساسی‌ترین و ضروری‌ترین راهکارها در این خصوص، شکل‌گیری و ایجاد زنجیره عرضه محصولات کشاورزی است. زنجیره عرضه تمامی فعالیت‌ها و اقدامات قبل از تصمیم به تولید محصول را شامل می‌شود؛ از تأمین نهاده‌ها و عوامل تولید گرفته تا هنگامی که محصول به صورت خام و تازه‌خوری یا به صورت فرآوری شده به سفره مردم می‌رود. به‌طور کلی زنجیره عرضه واژه‌ای است که درحال‌حاضر در سطح بین‌المللی استفاده می‌شود و هر تلاشی را که مرتبط با تولید و ارائه خدمات نهایی از عرضه‌کننده تا نیازها و مصارف مشتریان است، دربر می‌گیرد. در زنجیره عرضه تمرکز اصلی بر بهای تمام‌شده، بهره‌وری و جریان عرضه مواد از منابع مختلف به مقصد نهایی است. زنجیره عرضه کارآمد بهای تمام‌شده محصول را کاهش می‌دهد و امنیت غذایی، رفاه و شاخص‌های توسعه پایدار را به همراه دارد. هر حلقه از این زنجیره که بخشی از فعالیت‌ها و اقدامات را به سرانجام می‌رساند، یک بازیگر تلقی می‌شود که سعی میکند در فرایند تأمین نهاده تولید تا غذای سفره مردم بهترین بازی و نقش را با هماهنگی سایر اجزا و بازیگران دیگر ایفا کند، یعنی همه بازیگران در یک ساختار با هم تعامل دارند و هماهنگ هستند. به این معنا که تولیدکننده آن میزانی را تولید میکند که در فرایند زنجیره عرضه تأمین‌کننده نیاز مصرف‌کننده نهایی، صنایع فرآوری و بخشی هم برای صادرات باشد.
دیگر در این زنجیره مازاد تولید معنایی ندارد بلکه تولید هدفمند برای هر گروهی با خصوصیات و ویژگی‌های خودش تولید و توسط بازیگران این زنجیره به مصرف‌کننده خودش می‌رسد. بنابراین تولید روی دست تولیدکننده نمی‌ماند که به خاطر فروش‌نرفتن متضرر شود و از طرف دیگر در دنیای کنونی که حفظ و صیانت از منابع پایه (آب و خاک)، جنگل و مرتع و محیط‌زیست از ضروریات است، منابع پایه کشور به هدر نمی‌رود. زنجیره عرضه بازیگران متفاوتی از عرضه‌کنندگان نهاده‌ها، تولیدکننده، حمل‌ونقل‌کننده، صادرکننده و واردکننده، دولت و نهادهای مردمی صنایع فراوری و بسته‌بندی، مصرف‌کننده، عرضه‌کنندگان خدمات پشتیبانی تولید (از قبیل حمل‌ونقل‌کنندگان، تأمین‌کنندگان مالی، خدمات مشاوره‌ای، خدمات تخصصی، استانداردسازی و برندسازی، تحقیق و توسعه، تبلیغات و بازاریابی و بورس) را شامل می‌شود. دولت‌ها با حمایت‌های مختلف ابتدا این زنجیره عرضه را ساماندهی و شکل می‌دهند و سپس با تحقیق و مطالعه روزآمد، زنجیره را ارزیابی و نظارت می‌کنند تا در صورت بروز مشکل و تهدید، به موقع با مدیریت کارآمد و با همکاری و تعامل بازیگران زنجیره عرضه، بر آن فائق آیند. در این میان دولت‌ها حمایت‌های خود را هدفمند و در میان بازیگران مختلف به موقع و درست توزیع می‌کنند، یعنی دولت همه اجزا و بازیگران را با هم می‌بیند تا به هدف نهایی برسد که همان افزایش بهره‌وری، امنیت غذایی و صیانت از منابع پایه و محیط‌زیست است. تجارب کشورهای جهانی در این خصوص می‌تواند برای کشور ایران مفید باشد خصوصا که هر روز شاهد نوسان تولید و قیمت محصولات کشاورزی در کشور هستیم؛ یک روز بحران افزایش تولید سیب‌زمینی، یک روز گوجه‌فرنگی و یک روز سیب درختی و پرتقال. تجارب جهانی نشان می‌دهد که دولت‌ها کشاورزان خرده‌پا را در مفهوم زنجیره عرضه حمایت می‌کنند. به‌عنوان نمونه در کشور نیجریه دولت به منظور افزایش بهره‌وری و بازده تولید محصولات بخش کشاورزی و ارتقای امنیت غذایی و توسعه روستایی، برای کود و بذر به کشاورزان خرده‌پا یارانه داده است. برای این کار در این کشور ابتدا دولت درباره چگونگی اعطای یارانه و اینکه تخصیص یارانه به چه گروهی بهینه است، مطالعه و تحقیق کرد. در این تحقیق به این نتیجه رسیدند که تأمین مالی زنجیره عرضه می‌تواند یکی از راهکارهای دستیابی به اهداف مورد نظر باشد. ازاین‌رو به یکی از حلقه‌های زنجیره عرضه، یعنی تولیدکننده در سال ٢٠١١ در حدود ١٨٠ میلیون دلار به کشاورزان خرده‌پا، یارانه برای کود پرداخت کرد. در زنجیره عرضه به بازیگرانی که مسئولیت تهیه و توزیع کود براساس سفارشات به دولت محلی و ایالتی را به عهده داشته‌اند، ٢۵ درصد یارانه برای تأمین بخشی از هزینه‌های تحویل کود پرداخت کردند. تجربه این کشور نشان می‌دهد که یارانه فقط به تولیدکننده پرداخت نشده بلکه به توزیع‌کننده و تأمین‌کننده کود هم در همان مفهوم زنجیره عرضه توجه شده است.
نوشتن نظر