بقایای گیاهی را نسوزانید
همان‌طور که پیشتر بیان شد، سوزاندن بقایای گیاهی در مزارع اثرات مخربی مانند انتشار گازهای گلخانه‌ای، از‌بین‌رفتن عناصر ریزمغذی خاک، کاهش حاصلخیزی خاک، فرسایش خاک و به‌هم‌خوردن چرخه زندگی حشرات مفید و از‌بین‌رفتن میکروارگانیسم‌های زنده مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها، انواع کرم‌ها و کنه‌های مفید در خاک دارد که زیان‌های جبران‌ناپذیری را به‌همراه دارد. چرا کشاورزان اقدام به سوزاندن بقایای گیاهی می‌کنند؟
در مزارع مهم‌ترین اهداف و انگیزه‌های مرتبط با سوزاندن بقایای گیاهی عبارتست از:
١) از‌بین‌بردن علف‌های هرز باقیمانده در مزارع، تا در سال بعد هزینه‌های مبارزه با علف‌های هرز کاهش یابد.
٢) از‌بین‌بردن آفات گیاهی و جلوگیری از ایجاد محیط مناسب برای تکثیر این آفات.
٣) ایجاد سهولت بیشتر در عملیات کاشت و داشت. اگر سیاست‌گذاران بخواهند آثار مخرب سوزاندن بقایای گیاهی در مزارع را کاهش دهند، لاجرم برای نیازها و انگیزه‌های برشمرده بهره‌برداران برای سوزاندن بقایای گیاهی باید گزینه‌های جایگزین در نظر گرفت. در کنار این موارد، آگاه‌سازی درخصوص مضرات و آثار مخرب آن به بهره‌برداران بخش کشاورزی نقش مهمی در کاهش و کنترل سوزاندن بقایای گیاهی در مزرعه دارد. به‌عبارتی دیگر مدیریت بقایای گیاهی در مزرعه و ترویج و آگاه‌سازی و انتقال یافته‌های جدید به بهره‌برداران درخصوص روش‌های جایگزین، راهکارهای مؤثری در جلوگیری از آثار مخرب سوزاندن بقایای گیاهی در مزارع است.
به‌طور‌کلی چند‌راهکار جایگزین برای مدیریت بهتر بقایای گیاهی در سطح مزرعه پیشنهاد شده است:
١) تغییر فرآیندهای کاشت، داشت و برداشت برای کاهش یا از‌بین‌بردن ضایعات
٢) استفاده مجدد و بازیافت بقایای گیاهی (به‌عنوان نمونه بسته‌بندی کاه برای خوراک دام)
٣) ارسال بقایای گیاهی برای بازیابی (به‌عنوان‌مثال تهیه روغن و حلال و تولید کاغذ از کاه).
۴) کمپوست بقایای گیاهی زیست تخریب‌پذیر.
۵) سوزاندن بقایای گیاهی در کوره یا دیگ بخار به‌منظور تولید انرژی‌های جایگزین.
۶) دفع بقایای گیاهی در سایت دفن بقایای گیاهی مجاز.
با توجه به موارد برشمرده، یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش سوزاندن بقایای گیاهی، خاکورزی حفاظتی است که تجارب جهانی بر آن صحه گذاشته است. خاکورزی حفاظتی عبارت است از سیستمی که بقایای گیاهی کافی را پس از برداشت محصول در سطح مزرعه به‌منظور حفاظت خاک در مقابل فرسایش رها کند.
به‌عبارتی خاکورزی حفاظتی با حفظ بقایای گیاهی باعث:
١) کاهش مصرف آب
٢) کاهش فرسایش آبی و خاکی
٣) کاهش مصرف سوخت
۴) کم‌کردن جابه‌جایی خاک تا حداقل لازم و کافی
۵) ایجاد پوشش دائمی روی سطح خاک با استفاده از بقایای گیاهی
۶) کاهش مصرف نهاده‌ها (آب، کود و سم) در مراحل مختلف گیاه
٧) محافظت خاک از تنش‌های رطوبتی، دمایی و مکانیکی مانند ماشین‌آلات، باد، قطرات باران، آب آبیاری و روان‌‌آب سطحی
٨) کاهش فشردگی لایه‌های مختلف خاک
٩) افزایش میزان آب قابل جذب گیاه در خاک
١٠) کاهش محسوس و قابل ملاحظه زمان تهیه بستر و کاشت
١١) کاهش استهلاک و هزینه ماشین‌آلات
١٢) افزایش فعالیت‌های بیولوژیکی در خاک و
١٣) پایداری خاک و حفظ محیط‌زیست می‌شود.
در این روش هدف آن است که بخشی از بقایایِ گیاهیِ در سطحِ خاکِ حداقل ٣٠% بقایایِ گیاهیِ محصولِ سالِ قبل باقی بماند که این عمل نیاز به ادوات خاص و جدید دارد که متداول‌ترین ادوات در این زمینه گاوآهن قلمی یا ادوات جدید مانند گاوآهن مرکب است. یکی از راهکارهای تجربه‌شده برای کاهش سوزاندن بقایای گیاهی در جهان توجه به کشاورزی ارگانیک است. هدف کشاورزی ارگانیک، ضمن حفاظت از حاصلخیزی خاک، افزایش تولید محصول با کمترین تکیه بر استفاده از مواد شیمیایی است. در واقع هدف این سیستم کشت، حفظ و نگهداری منابع است. طبق اصول کشاورزی ارگانیک از سوزاندن بقایای گیاهی اجتناب می‌شود. در کنار موارد یاد‌شده توجه به فرهنگ‌سازی و برگزاری کارگاه‌های ترویجی و آشنا‌کردن کشاورزان با اثرات مخرب سوزاندن مزارع، تهیه ماشین‌آلات مناسب جهت مدیریت بقایای گیاهی، آموزش روش‌های صحیح خاکورزی حفاظتی، رعایت تناوب زراعی، مدیریت تلفیقی مبارزه با آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز و توسعه صنایع تبدیلی (مانند تولید کاغذ از کاه و تولید انرژی) می‌تواند در جلوگیری از سوزاندن بقایای گیاهی در مزارع مؤثر واقع شود. در این میان سیاست‌های حمایتی دولت می‌تواند نقش مؤثری بر کنترل، نظارت و هدایت سوزاندن بقایای گیاهی در مزارع داشته باشد. ترویج و آموزش کشاورزان، حمایت از صنایع تبدیلی مرتبط با بقایای گیاهی، حمایت از ساخت ماشین‌آلات کشاورزی مورد نیاز برای خاکورزی حفاظتی، حمایت و تشویق کشاورزان به کشت ارگانیک و خاکورزی حفاظتی و تناوب زراعی از جمله این موارد است.
نوشتن نظر