سیل و کشاورزی : خسارت اقتصادی سیل چقدر است ؟

سیل به معنی طغیان کردن آب، زیر آب رفتن گستره‌ای از زمین و طوفانی شدن می‌باشد. سیل در حقیقت افزایش ارتفاع آب رودخانه و مسیل و بیرون زدن آب از آن و اشغال بخشی از دشت‌های حاشیه رودخانه می‌باشد و در مواردی نیز سیل می‌تواند ناشی از افزایش سطح آب دریاچه و یا دریا باشد. سیلمی‌تواند با غرقاب نمودن منطقه باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان و تاسیسات عمومی شده و مرگ انسانها و تلفات دامی به همراه داشته باشد. از سیل به عنوان یکی از بلایای طبیعی نام برده می شود . بلایای طبیعی که بخشی از طبیعت محیط زیست ما انسانها را تشکیل می­دهد  با چنان شدتی حادث می شود که تلفات و خسارات فراوانی به همراه دارد از جمله خسارات انسانی(فوت ، بیماری ، معلولیت )، خسارات تولیدی و درآمدی و مالی، فرسایش خاک، به خطر افتادن امنیت غذایی و سلامت و بهداشت انسان و جانداران .گزارش سازمان ملل متحد تحت عنوان  “هزینه انسانی بلایای مربوط به اقلیم(آب و هوا)” نشان می دهد که در ۲۰ سال گذشته ۱۵۷هزار نفر در اثر سیل فوت کرده اند. این گزارش همچنین می گوید که بین سال های ۱۹۹۵ و ۲۰۱۵، سیل ها بر ۲٫۳ میلیارد نفر  اثر داشته اند به طوری که سهم سیل از مجموع افرادی که تحت تاثیر بلایای طبیعی مربوط با آب و هوا قرار گرفته اند در حدود ۵۶ درصد است که این رقم قابل توجهی است. در این میان خسارات اقتصادی سیل بر حسب کشور و میزان و شدت سیل متفاوت بوده است. به عنوان نمونه برای کشور تایلند در سال ۲۰۱۱ در حدود ۴۰ میلیارد دلار  و برای آلمان در سال ۲۰۰۲ در حدود ۱۱٫۶ میلیارد بوده است.

خسارت اقتصادی ناشی از سیل طی سالهای  ۱۹۹۰ تا  ۲۰۱۶ در برخی از کشورهای جهان (میلیارد دلار)

در ایران نیز بر اساس گزارش مرکز پژو هش­های مجلس نشان می­دهد گرچه تعداد سیل­های دهه ۸۰ و ۹۰ نسبت به دهه ۷۰ کاهش چشمگیری داشته اما نکته قابل تامل این است که شدت و قدرت سیل­ها  در سالهای اخیر افزایش کم سابقه­ای داشته است. ایران یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین با مشکل کم آبی، خشکسالی­های متناوب و نیز سیل­های مخرب و ویرانگر مواجه بوده است.

تعداد سیل های به وقع پیوسته در ایران

سیل­های مخرب بر فعالیتهای اقتصادی هر کشوری تاثیرگذار است و بخش کشاورزی از آن مستثنی نمی باشد .در مطالعه­ای که فائو در سال ۲۰۱۶ انجام داده است، آسیب و زیان اقتصادی ناشی از بلایای مربوط به تغییرات آب و هوا در بخش کشاورزی را محاسبه نموده است. نتایج نشان می­دهد که آسیب و زیانهای اقتصادی سالانه از بلایای مربوط به تغییرات آب و هوایی(سیل، طوفان، خشکسالی) در جهان طی دوره ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ در حدود ۱۴ میلیارد دلار بوده که در دوره ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ در حدود ۱۰۰ میلیارد دلار شده یعنی در حدود ۷ برابر شده است. در این مطالعه آمده است که بخش کشاورزی در حدود ۲۵ درصد از کل تأثیرات مرتبط با آب و هوا را جذب کرده است. نکته قابل توجه دیگر آن است که هر فعالیت بخش کشاورزی تاثیر متفاوت از بحرانهای تغییرات اقلیم مورد مطالعه دریافت می نمایند. به عنوان نمونه محصولات زراعی در حدود ۵۹ درصد از سیل، دام و طیور در حدود ۸۷٫۶ درصد از طوفان ، ماهیگیری و شیلات در حدود ۵۹ درصد از سیل و جنگل و جنگداری در حدود ۹۴ درصد از طوفان آسیب و زیان می بینند .این ارقام نشان می­دهد که سیل می تواند تهدیدی برای امنیت غذایی و اشتغال و درآمد بهره برداران بخش کشاورزی بوده و از طرف دیگر به دلیل کاهش تولید و درآمد به گسترش فقر کمک نماید. به عنوان مثال، خسارات تولیدی مستقیم ناشی از سیل ۲۰۱۰ پاکستان باعث کاهش برداشت پنبه، تولید برنج و فرآوری آن شد و در نتیجه  افزایش واردات پنبه و برنج را به دنبال داشت. از مجموع ۱۰ میلیارد زیان و خسارات وارد شده به کشور پاکستان ناشی از سیل در حدود ۵۰ درصد در بخش کشاورزی اتفاق افتاده و  رشد بخش کشاورزی پاکستان را از   ۳٫۵ درصد در سال ۲۰۰۹ به ۰٫۲ درصد در سال ۲۰۱۰  کاهش داد و مطابق با آن تولید ناخالص ملی (GDP) از ۲٫۸ درصد به ۱٫۶ در سالهای مورد نظر کاهش یافت. سیل های سال  ۲۰۰۴ باعث شد که در حدود ۳۳٫۳ درصد از افراد متاثر از سیل  شغل خود را از دست داده  و در حدود  ۴۶٫۵ درصد از آنان شغل خود را تغییر داده اند و در بخش کشاورزی حدود ۲۳٫۳ درصد  کشاورزان درگیر با سیل بیکار شدند (Balgah, Buchenrieder & Mbue 2015).

با توجه به خسارات و زیانهایی که سیل به همراه خود دارد ، مدیریت بلایای طبیعی در ادبیات موضوع تاکید فراوان شده است. سیل و تاثیرات سوء اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی آن به عنوان یک پدیده طبیعی همچون سایر پدیده های طبیعی به کمک علم و برنامه ریزی و مدیریت صحیح قابل پیش­بینی و کنترل می باشد و می توان خسارات ناشی از آن را به حداقل رساند. مدیریت بلایای طبیعی در برگیرنده یک سری اقداماتی پیوسته و پویایی است که شامل برنامه ریزی جهت پیشگیری ، پیش بینی ، آموزش، ساماندهی، کنترل، نظارت و ارزیابی می­باشد. با توجه به خسارات انسانی ،اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سیل ایجاب می کند که ساختار مدیریت بهینه و هوشمندی به منظور پیشگیری و کاهش خسارت و زیانهای ناشی از سیل طراحی و پیاده سازی شود. با توجه به سیل ویرانگر ابتدای سال ۱۳۹۸ و خسارتها و زیانهایی که متاسفانه برای هموطنانمان و کشورمان برای نسل فعلی و نسل های آتی  به همراه داشته که هنوز ارزیابی دقیقی از خسارات و زیانهای مستقیم و غیر مستقیم آن نشده است ، مدیریت بلایای طبیعی برای کشور ایران نه انتخاب بلکه الزام است و توجه ناکافی به آن خسارتهای جبران ناپذیری را برای نسل فعلی و نسل های آینده به همراه خواهد داشت.

سیل و کشاورزی

منبع: مجله آینده نگر- شماره ۸۴- خرداد ۱۳۹۸- ص ۶۱-۶۲

نوشتن نظر

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *